Ληστες και ληστεια τον 19ο αιωνα.

Με την ίδρυση του, το νεοελληνικό κράτος είχε να αντιμετωπίσει, πλην των άλλων, ενα σοβαρό, σύνθετο, και με πολλές παραμέτρους πρόβλημα, αυτό της ληστείας. Ένα ζήτημα που πήρε πάνω απο 100 χρόνια για να επιλυθεί.
Η περιοχή μας ευρισκομένη πολύ κοντά στην μεθόριο Ελληνικό-Τουρκικό, αρκετές φορές ήταν στο επίκεντρο των γεγονότων που είχαν σχέση με την ληστεία.
Για τις αιτίες που γέννησαν, διαμόρφωσαν, αλλά και τις διεργασίες όξυνσης-ύφεσης του ληστρικού φαινομένου, η μελέτη του Γιάννη Κοιλιόπουλου << Ληστές-Η Κεντρική Ελλάδα στα μέσα του 19ου αιώνα>>, είναι αρκούντως αναλυτική και διεξοδική. Παραθέτουμε μερικές σελίδες του πρώτου κεφαλαίου του προαναφερομένου βιβλίου, όπως επίσης μερικά Ληστρικά λεγόμενα τραγούδια απο το βιβλίο του Δημ. Χαλατσα << Ληστρικά τραγούδια>>, και την εισαγωγή του βιβλίου των Γεωργ. Χατζή - Μιλτ. Τερζοπουλου <<Γιαγκουλας - λήσταρχοι του Ολύμπου>>, ούτως ώστε ο αναγνώστης να κατανοήσει το στοιχειώδες περιβάλλον μέσα στο οποίο λειτούργησε και αναπτύχθηκε η ληστεία.

Η πρώτη έκδοση του βιβλίου του Γιάννη Κολιοπουλου1988.

                                                                                     

Η βελτιωμένη επανέκδοση του πιο πάνω βιβλίου το 1996.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Υδατογραφία του Βαυαρου I.Kollnberger.

Το κράτος στην προσπάθειά του να αντιμετωπίσει το φαινόμενο, πήρε ποικίλα μέτρα, ιδιαίτερης αυστηρότητας. Υιοθετήθηκε π.χ. το μέτρο της εκτόπισης των συγγενών των ληστών, επιδιώκοντας να πλήξει τα ερείσματα των ληστών. Με διάταγμα της 17/11/1838, αποφασίστηκε η εκτόπιση των << συγγενών των ληστών καθώς και των συγγενών των γυναικών αυτών>>. Οι ύποπτοι συγγενείς χωρίζονταν σε δυο κατηγορίες, σε << βαρέως υπόπτους>>, και σε << ελαφρώς υπόπτους>>. Οι πρώτοι εκτοπίζονταν απο την Στερεά Ελλάδα στην Πελοπόννησο και αντίθετα, και οι δεύτεροι στην πρωτεύουσα του Νομού. Μάλιστα επειδή οι περισσότεροι Ελληνες ήταν τότε εξαθλιωμένοι, επειδή άλλοι πολεμούσαν, και άλλοι φρόντιζαν να συσωρευουν την γη και τα γρόσια, η Κυβέρνηση αναγκάστηκε να παρέχει στους εκτοπισμένους, τα οδοιπορικά τους έξοδα. Αξίζει να σημειώσουμε οτι το μέτρο της εκτοπίσεως των συγγενών, εφαρμόστηκε ενα μήνα μετα, δηλ. τον Δεκέμβριο του 1838, και για τους φυγόστρατους και τους λιποτάκτες. Μετά απο ενα χρόνο όμως εφαρμογής του μέτρου, καταργήθηκε, διότι δεν είχε << κανένα ουσιώδες αποτέλεσμα>> αφ ενός, και αφ ετέρου είχε μεγάλες κοινωνικές και οικονομικές παρενέργειες, αφού σε πολλές περιπτώσεις έπρεπε να εκτοπιστούν πολυάριθμες οικογένειες που δεν είχαν καμμια σχέση με ληστρικές πράξεις, αλλά και να διαβιώσουν σε μέρη άγνωστα και ξένα, χωρίς πόρους οικονομικούς.

Παραθέτουμε διάφορα σχετικά έγγραφα απο τα Γενικά Αρχεία του Κράτους.

Και οδοιπορικά σε εκτοπισμένους παρείχε το Κράτος. Γεγονός που πρωτίστως δείχνει την οικονομική εξαθλίωση των Ελλήνων, και οχι τόσο την ... γενναιοδωρία των Κρατικών Αρχών.

Απο το 1840 αρχίζει να λειτουργεί πιο συστηματικά το καθεστώς των επικηρύξεων των ληστών.

Κατάσταση επικηρυγμένων ληστών.

Κατάσταση επικηρυγμένων ληστών.

Κατάσταση επικηρυγμένων ληστών.

Απο αυτες τις καταστάσεις, αλλα και απο αλλα έγγραφα των Γενικων Αρχειων του Κρατους, διαπιστωνουμε οτι  ο μεγαλυτερος ογκος ληστών διαχρονικά, καταγόταν η δρούσε στον Νομό Φθιώτιδος, και αυτό λόγω του μεγαλου μηκους της οροθετικης γραμμης, που τους παρείχε την ευχερεια να μετακινουνται σχετικα ευκολα εντευθεν και εκειθεν των συνορων.

Κατω απο το βαρος ολων αυτων, οι κατοικοι των χωριων μας περνουσαν δυσκολες  εποχες. Ηταν αναγκασμενοι αλλοτε να υφιστανται το πλιατσικο των ληστων, και αλλοτε τα μεταβατικα αποσπασματα του κρατους που  τους καταδιωκαν. Τα τελευταια στην προσπαθεια τους να σιτιστουν και να συντηρηθουν,προεβαιναν σε πραξεις βιας εναντιον των κατοικων. Σε επιστολη του παρεδρου του Αρχανιου Γεωργιου Νερολη  προς τον γερουσιαστη τοτε Χατζισκο, εξιστορει την κατασταση με δραματικο τροπο.

Η επιστολη Νερολη στον Χατζισκο-<<...καθε μερα κλεπτουν προβατα γελαδια και πατουν και σπιτια...>> γραφει αναφερομενος στην δραση των αποσπασματων.

Επισης με Βασιλικο Διαταγμα οι κατοικοι ηταν υποχρεωμενοι να παρεχουν βοηθεια στρατιωτικη στα μεταβατικα αποσπασματα, με ανδρες χωρικους, η οτιδηποτε αλλο απαιτουσαν εκεινοι, προς καταδιωξη των ληστων. Οι δε συνεπειες απο πιθανη αρνηση εκ μερους των χωρικων να συνδραμουν  ηταν αυστηροτατες.

Ολα αυτα ειχαν σαν αποτελεσμα την περαιτερω οξυνση της εξαθλιωσεως του πληθυσμου του χωριων πλησιον της μεθοριου οπως το Αρχανι, την αδυναμια τους να καλλιεργησουν την λιγοστη γη που κατειχαν, αλλα και την αδυναμια τους να αποδωσουν τα ενοικια για την γη που ενοικιαζαν απο τους νεοτσιφλικαδες (Κωλλετης, Χατζισκος), υφισταμενοι καθε ειδους εκβιασμους εκ μερους των. Πολλες φορες μην αντεχοντας ολα αυτα, κατεφευγαν σε ληστρικες ομαδες, οπου θεωρουσαν πως εβρισκαν εστω και προσωρινα καταφυγιο.

   Στα χωρια μας υπηρξαν  πολλα περιστατικα εντονης βιας, απαγωγων, εγκληματων, βασανισμων και εκβιασμων, εκ μερους των ληστων  καθ ολη την διαρκεια του 19ου αιωνα

Στα 1855 η συμμορια του Γεωργιου Αγραφιωτη ληστεψε το κονακι του τσελιγκα Δημητριου Λουκα απο τον Ασβεστη. Συνελαβαν τον γιο του και εναν ποιμενα του, και αφου τους βασανισαν με ζεματιστο λαδι, εκλεψαν χρηματα και αλλα αντικειμενα.

Το 1872 ο ληστης Αλεξης Μπελεχας δολοφονησε δυο παιδια απο τον Ασβεστη και εστειλε επιστολη στους κατοικους οπου αναφερει τα εξης

Αλλη επιστολη ληστων προς τους κατοικους Βαρυμποπης(Μακρακωμης), και Τσουκας.

Σε εγγραφο του 1856 διαβαζουμε <<...στρατιωτες του σταθμου Μουχλουκας ενεδρευοντες εις θεσιν Συκια προς θηραν δορκαδος (εννοει ζαρκαδι) ανεκαλυψαν πεντε αγνωστους οπλισμενους τους οποιους ερωτησαντες τινες εστιν ουτοι αντι να αποκριθωσιν τους επυροβολησαν και ετραπησαν εις φυγην. Της επιουσης δε ενεργηθεισης ιχνηλασιας  ανεκαλυφθησαν τα ιχνη αυτων διευθυνομενα προς το χωριον Αρχανι οπου και τα εχασαν...>>

Σε αλλο εγγραφο διαβαζουμε <<...αποσπασμα του 2ου Λοχου του 6ου Ταγματος της Οροφυλακης κοντα στην θεσιν Ασπροεκκλησια πλησιον του χωριου Γιαννιτζους συνελαβεν τον εκ της συμμοριας Σταμελογιαννην υποστηριζομενον ληστην Δημον Αμπλιανιτην...>> Προφανως αναφερεται στην Ασπροεκκλησια του Αρχανιου.

Πολλες φορες, οταν οι δυναμεις του κρατους  με την συνδρομη των εντοπιων ειχαν επιτυχιες σε σχεση με την αποτελεσματικη διωξη  και την συλληψη ληστων, ο Βασιλιας απεδιδε τα ευσημα στους συμμετεχοντες οπως βλεπομε και σε βασιλικο επαινο του 1858,  που παρατιθεται, και οπως διαβαζουμε θα πρεπει να συμετειχε συμπασσα η περιφερεια μας, αναμεσα τους και το Αρχανι, ο δε τοτε   παρεδρος του Αρχανιου  Γεωργιος Νερολης,μνημονευεται μαζι με τους υπολοιπους για τον επιδειξαντα ζηλο του. 

Το  1867 η συμμορια των Αρβανιτακηδων εκανε Πασχα στο Αρχανι, οπου βαπτισαν  και νηπια Αρχανιωτων, συμφωνα με τον βουλευτη Βαλασοπουλο, σε αγορευση του στην βουλη το 1867. Η ολη κατασταση οπως περιγραφεται απο τον βουλευτη ηταν δραματικη στην Φθιωτιδα.

Η συμμορια των Αρβανιτακηδων, ενω εχουν συλληφθει.Εκαναν Πασχα  στο Αρχανι το 1867, και δεν εχασαν την ευκαιρια να κανουν και κουμπαριες. 

Λεπτομερεια του κειμενου που αναφερεται στο Αρχανι.

Η ληστεια συνεχιστηκε και τις πρωτες δεκαετιες του 20ου αιωνα, με πολυ λιγοτερη βεβαιως ενταση, και μετατοπιζομενη σε αλλα μερη οπως η Μακεδονια, και η Ηπειρος, αφου εξελλιπε ενα βασικο σημειο αναφορας των ληστων κατα τον 19ο αιωνα, που ηταν η οροθετικη γραμμη.

------------------------------------------------------------------------------------------

Φωτογραφιες ληστων των πρωτων δεκαετιων του 20ου αιωνα

Θωμας Γκανταρας

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ο ΚΩΔΙΚΑΣ ΤΩΝ ΛΗΣΤΩΝ

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ταινιες σχετικες.

Αφισα της ταινιας <<Ο Νταβελης>>, του 1969.

Αφισα της ταινιας του 1926  <<Μαρια η Πενταγιωτισσα>>.

Ο ηθοποιος Χ.Χατζηχρηστος στον ρολο του ληστη Νταβελη, 1926.

Τραγουδια και ταινιες.

      ΠΗΓΕΣ

• Γενικα Αρχεια του Κρατους
• Γιαννη Κολιοπουλου <<Ληστες-Η Κεντρικη Ελλαδα στα μεσα του 19ου αιωνα>>. Εκδοσεις Ερμης-Αθηνα 1988
• Γιαννη Κολιοπουλου <<Η ληστεια στην Ελλαδα(19ος αι.)-Περι λυχνων αφας>>.Εκδοσεις Παρατηρητης-Αθηνα 1996.
• <<Ληστρικα τραγουδια>> επιμελεια-Χρηστος Χρ. Χαλατσας - Εκδοσεις Εστια-Αθηνα 2000
• Γεωργ. Χατζη-Μιλτ. Τερζοπουλου <<Γιαγκουλας-λησταρχοι του Ολυμπου>> - Εκδοσεις Ματι-Κατερινη 1991.
• http://akrielassonas.blogspot.com/
• Περιοδικο <<Στερεα Ελλας>>
• <<Πρακτικα των συνεδριασεων της Βουλης>>. Ψηφιοποιημενο απο την Google.
• Ταινιοθηκη.-  http://www.tainiothiki.gr/v2/filmography/view/3/2523
• http://www.livemovies.gr/movies/o-davelis